Buitenplaats Valkrust

Ligging

Breda - Ulvenhoutselaan 2-4

Andere benaming

De Grote Wijngaard

Geschiedenis

Aan een lange oprijlaan in een park ligt het 18e-eeuws landhuis met de naam Valkrust. Vóór 1773 heette het huis “De Grote Wijngaard”. Deze naam werd voor het eerst vermeld in het jaar 1557.

Als oudst bekende eigenaar werd gevonden de Ginnekense schepen Hendrick van Etten, die in 1557 een erfelijke pacht verkocht aan Bernard Rosier. Van Etten werd in 1568 vermeld als dorpssecretaris. In 1567 was de pacht afgelost door een nieuwe eigenaresse, Barbara Willemsdr. Vervoirt, echtgenote van Jan Phannaertss. Daarna werd hun dochter Maria die met Merten Vrients de Jonge was getrouwd vermeld als eigenares van “huer stede ende erfenisse van den Wyngaert”. In 1582 werd de Grote Wyngaert bij executoriale verkoop toegewezen aan Mr. Jan Buycx (1548/9 – ca 1600). Rond 1580 trouwt hij met Elisabeth, dochter van Mr. Adriaen Nobels. Uit dit huwelijk werden tien kinderen geboren. Na het overlijden van Elisabeth in 1632 waren er nog vijf kinderen in leven. Daniël, Elisabeth en Barbara verkochten toen tezamen hun 3/5 aandeel van het ouderlijk huis aan hun broer Jan en zuster Josina Buycx. Er is dan sprake van “een huysinge, schuere, hovinge ende erffenisse genaemt den Wyngaert met het Neerhuys … gelegen onderGhinneken omtrent de kerck”. De oppervlakte bedroeg toen 3 en halve bunder.

Het echtpaar Hendrick Eyckberch (1593-1660) en Josina Buycx ( -1668) heeft lange tijd op het huis gewoond. Zij hadden drie kinderen. Na het overlijden van hun Josina in 1668 werden de vele bezittingen van hun moeder verdeeld. Waarvan Gysbrecht Eyckberch (-<1695) het “woonhuys, brouwhuys, peerdestal, torffhuys, backhuys ende erve soo ende gelyck tselve in syne grachten ende watere is gestaen ende gelegen welke grachten rontom hi er geheel aen behooren ende scheydende aen de oostzijde lini recht op den geplanten doornen tuyn die aldaer is staende…..” kreeg.

Gysbrecht is in 1668 getrouwd met Elisabeth Janssen Cools (-1715). Het huwelijk bleef kinderloos.

Na het overlijden van Elisabeth in 1715 komt het landgoed in bezit van haar zuster Adriana Cools, die het weer naliet aan haar nicht Johanna Adriana Cnaep, echtgenote van luitenant Rudolph Pets. In 1730 verkochten haar kinderen het landgoed voor 2.850 gulden aan Agnes de Journo, de rijke bezitster van kasteel IJpelaar. De transportakte van 21 oktober 1730 gewaagt van: “een huysinge, stallinge, brouwerye, torffkooy, backhuys, boomgaert en tuynen, alle gestaen ende gelegen rontsom in syn gragten omtrent de cuyp van het dorp Ginneken van outs genaemt den Grooten Weygaart met de dreeff of wegh ende lindeboomen daarop staande ….”. Het landgoed was +/- 225 roeden groot.

Agnes woonde hier (1739-1740) met Jan Philip Hummelsip, griffier van het leenhof IJpelaar. Vanaf 1741 staat Gertruy Hummelsip als bewoonster vermeld. Agnes overleed in 1770.

Na publieke verkoop op 9 augustus 1771 werd het landgoed door Anne Joseph de Feissonnière overgedragen voor 4.000 gulden aan Philippine Anne Joseph Goblet. Er is dan sprake van “een Heere huysinge stallinge of schuur, pleyn, hof, boomgaerd en erve, van ouds genaemt Den Grooten Wyngaert met de beukendreef voor het huys …. met den geheelen vyver of zoo genaemde borggragt”. Zij was niet lang eigenaresse van het landgoed. Op 29 december 1772 verkoopt zij het voor 3.900 gulden aan iemand die al negen jaar als huurder op het nabij gelegen Bouvigne gewoond had, Mr. Cornelis Valk van Aalst, Commendeur van Harmelen.

De nieuwe eigenaar veranderde de naam Wyngaert in Valkrust. Mr. van Aalst overleed in 1798. Zijn weduwe Wilhelmina Brandwyk verkoopt de buitenplaats op 13 augustus 1800 voor 9.000 gulden aan de rentenier Johan Lodewijk Ernest Ruysch. De koopsom bedroeg het dubbele van wat Van Aalst er 28 jaar voor betaald had. Hierin ligt mede een motief voor de onderstelling, dat in 1`773 een nieuw gebouw op deze plaats werd gesticht.

Op 27 maart 1812 wordt voor 12.000 gulden het landgoed verkocht aan de Leidse koopman Jan Milders. Er was ook nu weer sprake van een “borggragt” en een boomgaard van 300 roeden. Hij overleed op 26 december 1823 op Valkrust. Zijn echtgenote, Adriana van den Sanden, overleed op 17 augustus 1828.

In 1828 werd er geprobeerd het landgoed publiek te verkopen. Maar het hoogste bod van 9.500 gulden werd niet geaccepteerd door de erfgenamen. In 1830 werd de rentenier Cornelis Oomen eigenaar. Hij was getrouwd met Maria Elisabeth van Ermingen. In 1833 overleed hij in Ginneken. Het echtpaar had vier kinderen. Waarvan Antonie Maria Oomen in 1846 het landgoed Valkrust heeft gekregen.

Antonie heeft op Valkrust en op het tegenover gelegen terrein een industrieel complex ontwikkeld. In 1837 werd een paarden-olie-molen opgericht en in 1838 werd de windoliemolen De Valk gesticht.

In 1856 werd het landhuis publieke verkocht, dit kwam mede door de slechte resultaten van het bedrijf. De molen en bedrijfsgebouwen werden gekocht door Adrianus Johannes van Nouhuijs en de buitenplaats met landerijen en lijmfabriek voor 16.740 gulden door de Bredase advocaat Mr. Josephus Ludovicus de Grez (1817-1902).

Josephus de Grez was in 1851 gehuwd met Agnes Cremers (-1895). Het huwelijk bleef kinderloos. Na het overlijden van Jhr. Mr. J.L. de Grez in 1902 ging het huis naar Jhr. Mr. Johan Marie Hendrik Joseph de Grez (1837-1910). Hij was getrouwd met Jacqueline Gertrude Marie Mahie (1843-1917). Vermoedelijk heeft hij niet zo heel aan Valkrust veranderd. De lijmfabriek werd afgebroken. De serre, erker en de bijgebouwen aan de noordzijde zijn pas in de 20ste eeuw ontstaan. De gracht werd na 1860 gedempt.

Na het overlijden van Mr. J.H.M.J de Grez in 1910 heeft mevrouw De Grez belangrijke schenkingen gedaan ten behoeve van de verpleging en verzorging van zieken, gebrekkigen, ouden van dagen en invaliden. De buitenplaats gelegateerd werd in 1915 aan het St. Laurensgesticht met de bepaling dat de gelegateerde goederen nimmer zouden worden vervreemd en dat het herenhuis zelf gedurende de eerstvolgende 25 jaar na haar overlijden niet zou worden gesloopt.

Tot 1970 bleef het in goede staat onderdeel uitmaken van het Laurentius Ziekenhuis. Daarna kwam er een periode van leegstand en verwaarlozing. Door verkoop van een gedeelte van het perceel ten behoeve van de bouw van luxe appartementen (aan de noordzijde) werd het mogelijk herstel en restauratie te realiseren. In 1998 was de restauratie klaar.

Bewoners

- 1557 Hendrick van Etten
1557 - Bernard Rosier
1568 - Barbara Willemsdr. Vervoirt x Jan Phannaertss
- 1582 Maria x Merten Vrients de Jonge
1582 – Mr. Jan Buycx x Elisabeth Nobels
1600 – 1632 Elisabeth Nobels
1632 Jan en Josina Buycx x Hendrick Eyckberch
1632 – 1660 Josina Buycx x Hendrick Eyckberch
1660 – 1668 Josina Buycx
1668 – 1695 Gysbrecht Eyckberch x Elisabeth Janssen Cools
1695 – 1715 Elisabeth Janssen Cools
1715 – Adriana Cools
- 1730 Johanna Adriana Cnaep x Rudolph Pets
1730 – 1770 Agnes de Journo
- 1771 Anne Joseph de Feissonnière
1771 – 1772 Phlippine Anne Josep Goblet
1772 – 1798 Mr. Cornelis Valk van Aalst x Wilhelmina Brandwyk
1798 – 1800 Wilhelmina Brandwyk
1800 – 1812 Lodewijk Ernest Ruysch
1812 – 1823 Jan Milders x Adriana van den Sanden
1823 – 1828 Adriana van den Sanden
1828 – 1830 erfgenamen Milders
1830 – 1833 Cornelis Oomen x Maria Elisabeth van Ermingen
1846 – 1856 Antonie Maria Oomen x Bernardina Wilhelmina Oldenkotte
1856 – 1902 Mr. Josephus Ludovicus de Grez x Agnes Cremers
1902 – 1910 Jhr. Mr. Johan Marie Hendrik Joseph de Grez x Jacqueline Gertrude Marie Mahie
1910 – 1915 Jacqueline Gertrude Marie Mahie
1915 – Sint Laurensgesticht
2004 – 2015 Cees Meeuwis
2015 -