Buitenplaats Boom en Bosch

Ligging

Breukelen - Markt 13

Andere benaming

De Ruytervegt

Geschiedenis

In 1673 laat Abraham Boddens een hofstede bouwen. Het gebouw werd een statig, representatief buitenhuis. Het huis bestond uit een hoofdgebouw met een grondplan van 15 bij 16 m en kreeg drie verdiepingen: twee bouwlagen en een zolderverdieping. Hoewel de voorgevel naar de Vecht gericht was, wilde de heer Boddens graag dat het huis ook vanaf de Straatweg het bekijken waard was, en liet de achtergevel een gelijkwaardig aanzien geven.

Niet lang is Abraham eigenaar geweest van zijn nieuwe huis, want in 1680 wordt door koop Engel baron de Ruyter de nieuwe eigenaar. Hij was ridder en vice-admiraal van Holland en West-Friesland. Hij was de zoon van Michiel Adriaanz de Ruyter. Engel de Ruyter noemde zijn huis Ruytervegt. Hij had een woonhuis naast dat van zijn vader in Amsterdam, maar had toch ook behoefte aan een huis buiten de stad. Hij was niet gehuwd en woonde niet vaak in het huis, omdat hij vaak op zee verbleef. In 1683 sterft hij op 34-jarige leeftijd.

Boom en Bosch gaat daarna enkele keren kort na elkaar in andere handen over. Begin 18e eeuw wordt Theodorus Boendermaker de nieuwe eigenaar. Door hem werden grote en rijke verfraaiingen aan het huis en de tuin aangebracht. De heer Boendermaker werd geboren in Frankrijk, maar moest dit land in 1685 verlaten, omdat hij Hugenoot was. Hij verdiende veel geld in de handel op de Levant en sprak vele talen. Doordat hij veel door Europa reisde, wist hij wat in de mode was op het gebied van bouwkunst en de tuinarchitectuur. Wat hij gezien had, liet hij toepassen op Boom en Bosch. Er werden twee zijvleugels aan het gebouw toegevoegd en de tuin werd omgezet in een tuin in Franse geometrische stijl. Deze bestond uit halfcirkelvormige geschoren hagen, terrassen, een vijver met een fontein en levensgrote beelden.

Nadat de heer Boendermaker overleden is, gaat het landhuis opnieuw enkele keren in andere handen over.

Rond 1750 is er in de acten nog steeds sprake van een royaal herenhuis en een schitterende tuin met ook nog een theekoepel. Halverwege de 19e eeuw is Herman Daniël Willink van Collen eigenaar van het huis. Door hem wordt het huis in 1853 weer een flink stuk kleiner gemaakt, doordat de beide vleugels grotendeels worden afgebroken.

In 1925 wordt Boom en Bosch voor 50.000 gulden gekocht door de gemeente Breukelen-Nijenrode. Er werd toen afgesproken dat het park rond Boom en Bosch openbaar zou worden en de grond tussen het park en de Rijksstraatweg bestraat zou worden, zodat hier voortaan de markt gehouden kan worden. Wel wordt besloten de theekoepel af te breken.

In de periode 1983 - 1984 wordt Boom en Bosch volledig gerestaureerd. Deze restauratie werd om twee redenen uitgevoerd: Men wilde verder verval van het huis voorkomen en bovendien had de gemeente meer ruimte nodig. Deze verbouwing werd uitgevoerd onder leiding van architect ir. J.B. baron van Asbeck. Als voorbeeld voor de restauratie keek men naar een litho van P.J. Lutgers uit de eerste helft van de 19e eeuw. Op deze afbeelding zien we het huis afgebeeld, zoals het er in de 18e eeuw uitgezien moet hebben. De restanten van de noordelijke zijgevel werden gesloopt en twee nieuwe vleugels kwamen ervoor in de plaats, even hoog als het hoofdgebouw.

Het hoofdgebouw kreeg een nieuwe dakconstructie met op de vier hoeken schoorstenen. Het interieur was in de loop van de tijd al gemoderniseerd, op de kamer van de burgemeester en de centrale hal na. Deze ademen nog de sfeer van weleer uit. In de kamer van de burgemeester vinden we betimmering in Lodewijk XV-stijl, een fraaie marmeren schoorsteenmantel met rijk gesneden opbouw en een plafond dat door balken in vakken verdeeld wordt. Boven de vleugeldeuren naar de tussengang hangt een portretschildering van Engel baron de Ruyter. Ook vinden we een schilderij, dat 'de slag bij Chatham' voorstelt. Dit was een belangrijke historische gebeurtenis uit het leven van zijn vader Michiel de Ruyter. Ook is de burgemeesterskamer hoofdzakelijk met al aanwezig antiek meubilair ingericht.

De tuin is aan de Vechtzijde weer terug gebracht in 18e eeuwse Franse geometrische stijl. Aan de voorzijde van het huis is het aanwezige park in Engelse landschapsstijl behouden gebleven.

Ten noorden van het hoofdgebouw staat het in de 18de eeuw gestichte koetshuis. Het werd al voor 1983 verbouwd, waarbij de grote deuren symbolisch werden gehandhaafd, en is nu deel van de gemeentesecretarie.

Het park wordt afgesloten door een toegangshek, met op de palen de wapens van de gemeente Breukelen-Nijenrode en van de provincie Utrecht. Deze werden in 1925 aangebracht. De ervoor geplaatste stootpalen met het jaartal 1847 stonden tevoren op het einde van de 'nieuwe oprijlaan' naar de Straatweg, waar nu de ING-bank staat.

Zoals hierboven beschreven liet de heer Boendermaker in 1712-1713 levensgrote beelden bij het huis plaatsen. Deze acht beelden werden gemaakt door Ignatius van Logteren en zijn afgebeeld op de tekening van D. Stoopendaal uit 1719 en op de tekening van P.J. Lutgers uit 1836. Van links naar rechts staan de beelden: Neptunus, Venus, Jupiter, Juno, Pluto, Proserpina, een Faun (Bacchus) en een Bacchante.

In een verkoopacte uit 1846 wordt nog melding gemaakt van de beelden, maar daarna zwijgen de archieven en komen we de beelden ook niet meer tegen op afbeeldingen. Het blijkt later dat de tuinsieraden van Boom en Bosch in 1847 geveild zijn. Door mevrouw Willink van Collen, ook eigenaresse van Gunterstein, worden dan twee beelden uit de achtertuin, voorstellende de Roof van Proserpina door Pluto, verplaatst naar de tuin van Gunterstein. De 8 beelden worden dan gekocht door mevrouw Bartholomée Hermina Brand tot Cabauw, eigenaresse van Queekhoven. Zij was in 1839 getrouwd met François Gijsbert Staatskin, baron van den Brakell tot den Brakell, eigenaar van het kasteel Vredestein, gelegen tussen Zoelmond en Ravenswaay. Nadat de beelden 2 jaar bij Queekhoven hebben gestaan, worden ze in 1849 overgeplaatst naar de tuin van Vredestein. Vredestein was eeuwenlang in het bezit geweest van de baronnen Van den Brakell tot den Brakell, maar werd in of na 1856 afgebroken.

De baron vestigde zich in Arnhem aan de Velperbinnensingel en schonk de beelden in 1859 aan de stad Arnhem. Voorwaarde van zijn schenking was wel, dat hij de beelden vanuit zijn woning kon zien. Daarmee werden de beelden geplaatst in de nieuw aangelegde plantsoenen tegenover zijn huis.

Bij de slag om Arnhem in november 1944 werden de beelden van Jupiter en Bacchus vernietigd door het oorlogsgeweld, terwijl de andere beelden zwaar beschadigd werden. De meeste beelden zijn inmiddels gerestaureerd, hoewel niet altijd even nauwkeurig. Zo heeft Pluto geen tweetand in de hand maar een knots. In 1999 staan 5 van de 6 beelden in de plantsoenen van de Jan's singel, de Velpersingel en de Eusebiussingel. De zwaar beschadigde bacchante wacht nog op restauratie in een beeldhouwers atelier.

Bewoners

  • 1663 - 1680 Abraham Boddens
  • 1680 Abraham Boddens jr
  • 1680 - 1683 Engel baron De Ruyter
  • 1683 - 1684 neven en nichten van De Ruyter
  • 1684 - 1692 Pieter van den Broek
  • 1694 - 1697 Batlthasar Sweers
  • 1697 - 1698 Rachel del Sotto
  • 1698 - 1711 Charles Fransisco Barbou
  • 1711 - 1720 Theodorus Boendermaker
  • 1721 Jacob Boendermaker
  • 1721 - 1730 Margaretha Ubings
  • 1730 - 1735 Jan David van den Enden
  • 1735 - 1765 Willem ter Smitten
  • 1765 - 1766 François Joan Lons
  • 1766 - 1783 Willem van Loon
  • 1783 - 1787 Catharina Johanna Wolters
  • 1787 - 1812 Sara Maria van Loon
  • 1812 - 1817 jhr. mr. Nicolaas Calkoen
  • 1817 - 1846 Adriaan Arend Kok
  • 1846 - 1847 Gerrit Duuring
  • 1847 - 1853 Johanna Maria Elisabeth van Collen
  • 1853 - 1913 Herman Daniël Willink van Collen
  • 1913 - 1925 Albertina Margaretha Catharina Willink van Collen
  • 1925 - Gemeente Breukelen

Huidige doeleinden

  • Gemeentehuis

Opengesteld

  • Park is vrij toegankelijk
  • Toegankelijk voor gasten

Bronverwijzing

Foto's © Albert Speelman 2023

@