Buitenplaats Schoonoord

Ligging

Doorn - Postweg 18

Andere benaming

Brandpunt

Geschiedenis

De ons oudst bekende eigenaar van dit grondgebied is Everard van Scoenoorde, die in 1348 genoemd wordt in een akte waarin het geschil tussen Everard en de proost van Maarsbergen wordt beschreven. Uit de akte valt, hoewel niet expliciet beschreven, af te leiden dat Schoonoord destijds een onbeduidende hofstede was.

Daarna duikt de naam pas ruim 300 jaar later weer op, als in 1659 Willem van Cleef het huis koopt van de heer Manard. Na het overlijden van Willem, verkoopt zijn weduwe, Maria de With, Schoonoord met 28 morgen op 7 juli 1664 aan Wilhelm Killigrew.

Wilhelm is getrouwd met Helena van der Maa, die het huis op 7 juni 1666 verkoopt aan haar vader Johan van der Maa, raad in de vroedschap van Den Haag, met 28 morgen land. Schoonoord is dan nog een eenvoudig huis, dat de daarop volgende 80 jaar verschillende keren van eigenaar wisselt.

Zo wordt in 1704 door de erfgenamen van Nicolaes van der Duyn, heer van Rijswijk, het huis verkocht aan Willem van Nassau-Zuylenstein, graaf van Rochfort, heer van Zuylenstein en Leersum. Gedurende 15 jaar is het huis eigendom van deze familie.

Bij de koop in 1731 door Johannes Jonas, wordt de buitenplaats als volgt omschreven: "De huijsinge en hofstede genaemt schoonoort, met de hoven, en woningen, stallingh, en duijfhuijs, Wagenhuijs, thuijnen, en Boomgaerden daer aen behorende, mitsgrs een boerwoning genaemt het hondenhuijs, en schapedrift, tot boven op den bergh, alsmede de landen, Bosschen, en heggen, ende landerijen daer aenbehorende, saemen groodt ontrent ses of seven en dartigh mergen".

Vijf jaar later wisselt het huis opnieuw van eigenaar, en de nieuwe eigenaar wordt: Anthony Jan van Muyden, die het landgoed in 1736 koopt. Hij beschikt over voldoende middelen om het bestaande huis af te laten breken en te vervangen door een royaal herenhuis. Jan had zijn geld verdient als bewindvoerder van de Verenigde Oostindische Compagnie.

Het huis kreeg zoveel allure, dat Jan Floris, graaf van Nassau, de buitenplaats in 1743 van Van Muyden kocht. Hij bleef echter maar 5 jaar eigenaar en verkocht het huis toen aan Jacob van Gestel, kanunnik van het domkapittel te Utrecht.

Tevens kocht deze kanunnik het naastliggende landgoed De Groote Wijngaard, waardoor het landgoed een totale oppervlakte kreeg van 153 ha. In 1751 komt een goede kennis van deze kanunnik als weduwnaar met 7 jonge kinderen terug uit Zuid-Afrika en wilde de buitenplaats wel als zomerverblijf gebruiken. Hendrik Swellengrebel was van 1739 tot 1750 gouverneur van de Kaapkolonie geweest. Vooral zijn kinderen hebben het goed naar hun zin gehad op de buitenplaats, wat blijkt uit hun briefwisseling met in Zuid-Afrika achtergebleven tantes. De bossen rond het huis deed hen herinneren aan het bos achter de Tafelberg bij Kaapstad. Dit had tot gevolg dat de bossen rond Doorn voortaan de Kaapse Bossen werden genoemd.

Nadat Swellengrebel in 1760 overleden is, erft zijn tweede zoon, mr. Hendrik Swellengrebel jr., de buitenplaats. Hij wist zijn bezittingen fors uit te breiden, zodat hij bij zijn overlijden in 1804 aan zijn schoonzoon mr. J.C. van Ramond een enorme erfenis naliet. Vijftien jaar later wordt het landgoed verkocht aan jonkheer A.C.W. Munter, eigenaar van Huis te Doorn. Deze voegde het geheel toe aan zijn landgoed van Huis Doorn. Hierdoor verloor Schoonoord zijn zelfstandigheid, die het echter in 1840 weer terug kreeg, toen de enige dochter van Munter, Susanna Sophia (1800 - 1855) met Samuël graaf van Limburg Stirum (1798 - 1875) trouwde. Deze graaf kocht de buitenplaats van zijn schoonvader en ging er wonen.

Na de dood van Munter in 1861 erfde de inmiddels weduwnaar geworden Van Limburg Stirum enorme hoeveelheden grond ten oosten van de Amersfoortseweg en de Langbroekerweg. Schoonoord groeide hierdoor uit tot een zeer groot landgoed. Rond 1861 liet de graaf het oude huis vervangen door het huidige huis. Het nieuwe huis ligt iets ten noorden van de zichtlaan. Waarschijnlijk werd het oude huis pas afgebroken nadat het nieuwe klaar was gekomen.

In 1874 erfde S.J. van Limburg Stirum van zijn schoonmoeder de overige bezittingen van de familie Munter uit Doorn. De graaf was reeds op leeftijd en had geen kinderen. Hij besloot Huis Doorn in het openbaar te verkopen en bovendien de bezittingen bij Schoonoord te verkleinen. Na het overlijden van de graaf in 1875 was van de buitenplaats slechts 19 hectare over. De buitenplaats komt in bezit van een groep ondernemers.

De eigenaren zijn onder andere Frans Nicolaas van Dijk, Pieter en Jan Copijn. Van Dijk bezat veel grond in Doorn en ontwikkelde in eigen beheer villa's en herenhuizen op zijn kavels. Pieter Copijn (1854 - 1927) was een timmerman / aannemer uit Maartensdijk en een halfbroer van de bekende tuinarchitect Hendrik Copijn (1842 - 1923). Jan Copijn (1812 - 1886) was de vader van Pieter en Hendrik. Wat de bedoeling van de nieuwe eigenaars was met de buitenplaats is niet zeker. Verkaveling van de buitenplaats of verfraaien van de buitenplaats en deze dan met winst door te verkopen.

Na enkele jaren wordt de buitenplaats verkocht aan jonkheer mr. Reinhard de Beaufort, kantonrechter te Wijk bij Duurstede. De familie Beaufort bleef tot 1944 Schoonoord bewonen. In dat jaar overlijdt de freule Antoinette de Beaufort. Het huis vererft dan op mevrouw De Beaufort-Spoelman, die in Wassenaar woont. Na de oorlog is het huis wel in verval geraakt, o.a. door Duitse en Canadese militairen. Als de eigenaresse het huis te huur aanbiedt, meldt zich iemand, die op zoek is naar een centrum, waarin en van waaruit jeugdwerk, een bijbelschool en conferenties georganiseerd kunnen worden. Deze persoon heet Jan Kits uit Zeist en het gebouw krijgt veel bekendheid onder de naam Het Brandpunt. Nog steeds zijn in het gebouw een Evangelische Boekwinkel en de kantoren van Het Zoeklicht en Het Brandpunt gevestigd

Bewoners

  • 1348 Everard van Scoenoorde
  • < 1601 - 1632 Van Gent
  • < 1643 - 1659 Johan Manard
  • 1659 - 1664 Willem van Cleeff
  • 1664 - 1666 Willem Killegrew
  • 1666 - Johan van der Maa
  • 1678 - 1688 Cornelus van Lobbrecht
  • 1688 - 1698 Nicolaas van der Duijn
  • 1704 - 1708 Willem van Nassau
  • 1708 - 1710 Willem Hendrik van Nassau-Zuylenstein
  • 1710 - 1719 Frederik van Nassau-Zuylenstein
  • 1719 - 1731 Gerard Cocq x Emerentia Maria Dedel
  • 1731 - 1736 Johannes Jonas
  • 1736 - 1743 Anthony Jan van Muyden
  • 1743 - 1748 Jan Floris
  • 1748 - 1751 Jacob van Gessel
  • 1751 - 1760 Hendrik Swellengrebel
  • 1760 - 1804 mr. Hendrik Swellengrebel jr.
  • 1804 - 1819 mr. Jan Cornelis van Romondt
  • 1819 - 1840 jhr. A.C.W. Munter
  • 1840 - 1876 Samuël graaf Van Limburg Stirum
  • 1876 - 1878 Frans Nicolaas van Dijk, Pieter en Jan Copijn
  • 1878 - 1923 jhr. mr. Reinhard de Beaufort
  • 1923 - 1944 freules Cathrien, Jeanne, Antoinette en Cecilia de Beaufort
  • 1944 - 1947 mvr. De Beaufort-Spoelman
  • 1947 - Het Brandpunt

Huidige doeleinden

  • Kantoor

Het gebouw is in gebruik bij Het Brandpunt, een Christelijke organisatie.

Opengesteld

  • Niet toegankelijk

Bronverwijzing

  • Kastelen en Buitenplaatsen op en om de Utrechtse Heuvelrug
  • Doorn, geschiedenis en architectuur
  • Herman Postema

Foto's © Albert Speelman 2023

@