Buitenplaats Schoonoord

Ligging

Baarn - Faas Eliaslaan 9

De bijbehorende Orangerie is gelegen aan de Tromplaan nr. 40.

Geschiedenis

De eerste eigenaar Reinhard Scherenberg had voordat hij Schoonoord liet bouwen de huizen Peking en Canton laten bouwen en richtte in 1802 een tapijtenfabriek aan de Hoofdstraat op.

Zes jaar later in 1808 verkoopt Scherenberg het huis aan P.J. Saportas, de directeur van zijn tapijtenfabriek. In het koopcontract wordt vermeld dat het ongeveer 12,5 ha. grote landgoed met wallen omgeven is.

In het Eemland kwamen vrij veel overstromingen voor, en daarom had de eigenaar wallen rond het huis laten aanbrengen. Er wordt verder in de koopovereenkomst melding gemaakt van 'zeer amusante wandelwegen, statige lanen, een in Zwitserse stijl aangelegde visvijver en een nieuw gebouwde koepel in Chinese stijl'. Vanuit deze koepel had men uitzicht tot indertijd de Zuiderzee en Amersfoort. Deze koepel was in 1932 nog aanwezig aan de Eemweg.

In 1817 wordt Schoonoord al weer verkocht en komt dan in handen van de familie Faas Elias, die het huis tot 1902 in eigendom houdt.

Van het vroeger zeer uitgestrekte landgoed Schoonoord resten nu alleen nog het huis met enkele tuingebouwtjes, de Orangerie en een vijver. De verkleining van het landgoed vond plaats in 1902 toen na verkoop van de meeste grond het terrein door A.J. Bicker werd verkaveld en vervolgens bebouwd.

Schoonoord bestaat uit twee gedeelten. Aan de voorzijde staat een wit gepleisterd, dwars herenhuis van twee bouwlagen onder een pannen schilddak. De voorgevel van dit huis is vijf vensters breed. Op het dak staan twee dakkapellen met houten klauwstukken. Het lange achterhuis (21 meter) heeft één bouwlaag onder een mansardedak met de nok haaks op het voorhuis. De achtergevel heeft een brede middenpartij van twee bouwlagen hoog en is drie vensters breed. De middenpartij wordt door een driehoekig fronton bekroond.

Het hele achterhuis is ongepleisterd. De hoofdingang is gesitueerd in de linkergevel van het achterhuis, dicht bij het voorhuis. Vrijwel alle vensters zijn fenêtre-à-terre. Het bouwtype is nogal uitzonderlijk. Het doet denken aan de (verdwenen) T-vormige gebouwen die aan de wieg zouden hebben gestaan van buitenhuizen aan de Vecht. Het huis is vergelijkbaar met het belangrijkste overgebleven voorbeeld van die oude buitens, namelijk Huis ten Bosch in Maarssen (1628).

Het interieur bevat allerlei oude onderdelen. Het voorhuis heeft links een opkamer en een kelder. Rechts daarvan is de zaal die vier traveeën breed is. De zaal heeft een stucplafond van rond 1900. In het achterhuis loopt vanaf het voorhuis een gang in het midden met aan weerszijden kamers en in de kop een kleine zaal met een nog origineel stucplafond uit 1802. De tuin (2.700m) is omgeven met een rondbooghek. De entree bestaat uit een rijk bewerkt smeedijzeren hek. Voor het huis ligt grind rondom een perk met een zonnewijzer. Voor het voorhuis staan leilinden. Aan de achterzijde is een geometrisch ontworpen rozentuin aangelegd. De rest van de tuin heeft gazons en heesters. Daartussen staat ook een tuinhuis en twee schuurtjes gegroepeerd waarvan de laatste twee rijksmonument zijn. Het tuinhuisje is rond en bestaat uit vensters met een groot glasoppervlak en een dubbele deur. Vensters en deur zijn voorzien van roeden met een ovaalvorm in het centrum. Het heeft een rond kegelvormig dakje en dateert uit het begin van de 20e eeuw. Het geheel is draaibaar op een voet. De twee schuurtjes stammen uit het laatste kwart van de 19e eeuw. Een schuurtje is van hout en heeft het uiterlijk van een tent doormiddel van een banenpatroon op de wanden en de afhangende flapjes van de daklijst. Het andere schuurtje is van steen en heeft een zadeldak dat aan één zijde is afgewolfd tot aan de voet van het dak. Langs de voet van het dak is een geornamenteerde daklijst bevestigd. Op het dak staan twee fraaie pirons met in de top een ikoseander.

In de jaren 60 van de twintigste eeuw is Schoonoord geschikt gemaakt voor dubbele bewoning.

Sinds september 2002 is de heer K. Guis eigenaar van Schoonoord. De buitenplaats is een Rijksmonument en momenteel wordt het pand grondig gerestaureerd, waarbij het in de bedoeling ligt het huis weer geheel in oorspronkelijke staat terug te brengen.

Bewoners

  • 1802 - 1806 Reinhard Scherenberg
  • 1806 - 1817 P.J. Saportas
  • 1817 - 1902 familie Faas Elias
  • 1902 - A.J. Bicker
  • 2002 - K. Guis

Huidige doeleinden

  • Particuliere bewoning

Opengesteld

  • Niet toegankelijk

Bronverwijzing

  • R.Blijdenstijn e.a., Baarn geschiedenis en architectuur, Zeist, 1994

Foto's © Albert Speelman 2023

@