Buitenplaats Sandwijck

Ligging

De Bilt - Utrechtseweg 305

Geschiedenis

De buitenplaats Sandwijck komt als zodanig voor het eerst voor in 1644. Er wordt dan een boerderij gebouwd, die pas in 1770 vervangen wordt door een buitenhuis.

In 1644 worden, uit de bezittingen van het klooster Oostbroek, aan de kinderen en erfgenamen van jhr. Carel van Utenhove toegewezen twee stroken grond. Deze worden direct doorverkocht aan de Utrechtse gebroeders Frans en Albert van Hattum. Deze stroken grond van elk 40 meter breed en in totaal circa 14 morgen groot lopen van de Grift tot de Hoofddijk. Het huidige huis staat op de westelijke strook grond. Vermoedelijk stond er toen een boerderij. Van een bebouwing die op een boerderij met 'herenoptrek' duidt is wel sprake in 1656 als de Biltse schout Paulus Ruijsch daarin, via Metgen Verteech (weduwe van Frans van Hattum), een erfdeel van 1/4 part heeft verkregen.

In 1690 wordt de boerderij verkocht door Pieter vroman en Anna van Hattum aan Johan van Someren, president in den Hove van Utrecht.

Via een testementaire beschikking van zijn tante C.A. van Someren, wordt mr. Jan Scipio Ormea, maarschalk in het Nedersticht en Heer van Sevenhoven, universeel eigenaar. Door vererving via Agnes Ormea, moeder van mr. Paul Engelbert van Winssen wordt hij eigenaar van het huis. Hij heeft waarschijnlijk de boerderij afgebroken en in 1770 vervangen door een eenvoudig landhuis, dat toen voor het eerst Sandwijck werd genoemd. Ook het park wordt aangelegd in een landschappelijke stijl. Dit park wordt echter in 1833 sterk gewijzigd door een lid van de familie Van Lunteren.

In 1854 komt Sandwijck door vererving in het bezit van mevrouw Both-Hendriksen en haar man, de Baron van Boetzelaer. Tot 1963 blijft de familie Boetzelaer eigenaar. In dat jaar wordt het huis verkocht aan de stad Utrecht, die het daarna in 1967 doorverkoopt aan de Universiteit Utrecht.

De Universiteit wil het huis gaan gebruiken als huisvesting voor haar gasten en de tuin moet onderdeel gaan uitmaken van de Botanische Tuin. Van die plannen komt echter niets terecht, mede door de aanleg van de A28 tussen de Uithof en het huis Sandwijck. Vervolgens staat het huis ruim 16 jaar leeg, waarbij het landhuis en landgoed verwaarloosd worden, zodat het in verval raakt en bovendien wordt vrijwel alles van waarde uit het huis ontvreemd. Tenslotte wordt er zelfs een sloopvergunning aangevraagd.

De sloop gaat echter niet door, doordat in maart 1980 het huis gekraakt wordt en de bewoners hard aan de slag gaan om de leeggeroofde bouwval te restaureren. Ook wordt door deze Werkgroep het achterstallige onderhoud van het landgoed aangepakt.

Tien jaar later wordt het huis gelegaliseerd en daardoor wordt in de periode 1989-1991 het monumentale pand professioneel gerestaureerd. Vanaf deze restauratie heeft Woonstichting De Key het landhuis voor de bewoners in erfpacht, terwijl de Stichting Het Utrechts Landschap de nieuwe eigenaar wordt.

Officiëel is het pand nu een appartementencomplex, maar de bewoners vormen een woongroep.

Het landgoed is ca. 45 ha. groot. Het park gaat via een gesloten bos over in een weidegebied met houtsingels en enkele boomgroepen. Sandwijck onderscheidt zich van andere landgoederen in de regio door een grote verscheidenheid aan bomen. In de vorige eeuw is door de toenmalige eigenaar een aantal exotische boomsoorten uit andere werelddelen aangeplant. Op het landgoed bevinden zich ondermeer een kapelletje en een unieke pergola die respectievelijk in 1998 en 1999 zijn gerestaureerd.

Bewoners

  • 1644 jhr. Carel van Utenhoven
  • 1644 - Frans en Albert van Hattum
  • - 1656 Metgen Verteech (weduwe van Frans van Hattum)
  • 1656 - Paulus Ruijsch
  • - 1690 Pieter Vroman en Anna van Hattum
  • 1690 - Johan van Someren
  • - mr. Jan Scipio Ornea
  • - mr. Paul Engelbert van Winssen
  • 1773 - Adriana Voet van Winssen
  • 1788 - 1797 J.S. van Naamen
  • 1797 - Frank van der Goes x H.J. de Smeth
  • 1807 - mr. Jan Both Hendriksen
  • 1833 familie van Lunteren
  • 1854 - 1963 familie Van Boetzelaer
  • 1963 - 1967 Gemeente Utrecht
  • 1967 - Universiteit van Utrecht

Huidige doeleinden

  • Particuliere bewoning

Opengesteld

  • Het landgoed is vrij toegankelijk
  • Het huis is niet toegankelijk

Bronverwijzing

  • Historische Kring van De Bilt
  • Kastelen en Buitenplaatsen op en om de Utrechtse Heuvelrug
  • Kleine Historie van De Bilt en Bilthoven

Foto's © Albert Speelman 2023

@