Buitenplaats Kraaybeek

Ligging

Driebergen - Kraaybeek 41

Andere benaming

(Kraaijbeek)

Geschiedenis

Al op een kaart uit 1594 werd de ligging van de boerderij aangeduid en een belastinglijst uit 1683 vermeld ene Jochem Tonisse 'onder de Crayen'. De boerenhofstede heette later De Kraai en lag boven de Hoofdstraat, tussen de Loolaan en de Diedrichslaan. Er liep langs de boerderij een beekje, genaamd Kraaibeek.

In 1835 werd de boerderij door Margaretha de Jongh, weduwe van P.J. van Oosthuyse-van Rijsenburg afgebroken, om daar ter plekke een fraai buitenhuis te laten bouwen. De arxchitect was Pieter Adams uit Delft. Het werd Kraaybeek genoemd. Zij heeft er zelf een aantal jaren gewoond. Na haar overlijden in 1847 vererfde de Heerlijkheid Rijsenburg met daarin de buitenplaats via haar dochter Veronica aan haar toentertijd nog minderjarige kleinkind en latere priester jhr. Henricus Alfridus Adrianus van Rijckevorsel.

De Amsterdamse rentenier Johannes Gerken kocht in 1855 de buitenplaats. Hij was getrouwd met Eleonora Charlotte van Meurs. Het echtpaar was zeer vermogend, met bezittingen in Amsterdam, Rijsenburg (met o.a. de buitenplaats Pietersberg), Driebergen en Zeist/Austerlitz.

In 1864 kocht de Amsterdamse uitgever, drukker en courantier Pieter Arnold Diederichs de buitenplaats van de weduwe van Johannes Gerken. Het huis werd in het laatste kwart van de 19e eeuw met een verdieping verhoogd en voorzien van erkers. Zijn zoon Willem George Albrecht Diederichs erft in 1873 het landgoed. Na zijn overlijden in 1901 liet hij een gedeelte van het landgoed (meer dan 50 hectare) na aan de gemeente Rijsenburg, maar wel onder servituut dat er niet gebouwd mocht worden. Het huis en het resterende deel van het landgoed (12 hectare) werd gekocht door jkh August Lewis John Melvill van Carnbee. Hij woonde er tot zijn overlijden in 1918.

De koopakte uit 1901 omschreef het landgoed als "bestaande in een heerenhuizinge met bijgebouw, koetshuis met stalling, orangerie, serres, veestalling, diverse woningen en verdere opstallen, bloem- en moestuinen, wei- en bouwlanden, terreinen van vermaak, waterpartijen, wegen, lanen en houtgewas".

In 1911 werd de villa in eclectische stijl verbouwd naar de plannen van A.J.W. Harzing. Er werd een extra verdieping op gezet. Na het overlijden van haar man liet mevrouw Melvill van Carnbee de buitenplaats in 1924 verkopen. In januari 1925 was de koper een zekere Trance en in oktober 1926 werden Gijsbert J.A.A. baron van Heemstra en jonkvrouwe Maria de Beaufort uit Den Haag de nieuwe eigenaars en bewoners. Zij verruilden in 1933 het huis voor het kasteel Maarsbergen.

Van 1933 tot 1938 was het landgoed eigendom van de Vereeniging Het Zonnehuis Beekbergen. Het richtte zich op behoeftige chronische zieken die door omstandigheden niet thuis konden worden verpleegd. Aan het einde van de dertiger jaren, tot in 1940 toe, heeft de buitenplaats als een 'koloniehuis' onderdak verschaft aan Joodse kinderen, die door hun Duitse ouders naar het veiliger geachte Nederland waren gestuurd.

In de Tweede Wereldoorlog waren de terreinen en het huis gevorderd door het Duitse leger. Na de oorlog bood het onderkomen aan het Nederlandse leger.

Het echtpaar Addick Land en Mien Bonte vestigde in juli 1946 het bedrijf Babyreform in het huis. Zij huurden het huis en later kochten ze het voor ƒ 170.000,00

De laatste bestemming van het oude huis was die van particulier bejaardenoord. In 1969 legde een felle brand in de winter het in huis in as, 7 bewoners kwamen daarbij om het leven. In 1977 werd een nieuw wooncomplex met 79 zelfstandige seniorenwoningen voltooid.

Van het voormalige landgoed herinneren nog twee stenen palen links en rechts van de inrit aan de Hoofdstraat. Verder staat op het achter terrein nog het koetshuis annex koetsierswoning en een oranjerie. Bij het studiecentrum voor biologische-dynamische landbouw Kraaybeekerhof ligt nog een ijskelder.

Bewoners

  • 1683 Jochem Tonisse
  • 1835 – 1847 Margaretha de Jongh
  • 1847 – jhr. Henricus Alfridus Adrianus van Rijckevorsel
  • 1855 – 1861 Johannes Gerken x Eleonora Charlotte van Meurs
  • 1861 – 1864 Eleonora Charlotte van Meurs
  • 1864 – 1873 Pieter Arnold Diederichs
  • 1873 – 1901 Willem George Albrecht Diederichs
  • 1901 – 1918 jkh August Lewis John Melvill van Carnbee.
  • 1918 – 1924 weduwe Melvill van Carnbee
  • 1925 – 1926 Trance
  • 1926 – 1933 Gijsbert J.A.A. baron van Heemstra x Maria de Beaufort
  • 1933 – 1938 Vereeniging Het Zonnehuis Beekbergen
  • 1946 – 1972 Addick Land x Mien Bonte

Huidige doeleinden

Opengesteld

  • Het landgoed is vrij toegankelijk

Bronverwijzing

  • Heg en Steg
  • Heemstra, JMR – “Kraaijbeek, vroeger en nu”, 2009

Foto's © Albert Speelman 2023

@