Buitenplaats Sparrendaal

Ligging

Driebergen - Hoofdstraat 87

Andere benaming

Sper en Dal (Spar en Dal), Rijzenburg

Geschiedenis

In 1644 werd door mr. Jacob van Berck, gehuwd met Anna Uitenbogaerdt, een hofstede groot 58 morgen en 24 roeden te Driebergen tussen de "heetvelden en de Lambroekerdijk" gekocht van de Domeinen te Utrecht. Dit was het noordwestelijk gedeelte van het huidige Sparrendaal. In 1660 koopt hij van de weduwe van jhr. Hendrik van Eden het naastgelegen terrein de z.g. Hof of hofstede van de heer Van Eeden. Dit terrein was 49 morgen, 113 roeden tussen de heidevelden en de Langbroekendijk gelegen. Dit vormde het zuidoostelijk deel van het huidige Sparrendaal.

Oud-burgemeester van Utrecht, mr. Jacob van Berck laat in 1754 het huidige huis 'Sper en Dal' bouwen. Op 20 maart 1754 laat mr. Jacob van Berck zijn dertienjarige dochtertje Maria Constantina aan dit gebouw de eerste steen leggen. Het huis werd opgetrokken in Lodewijk XV-stijl. Of er een architect aan te pas is gekomen, wie dat was en hoe lang de bouw heeft geduurd is niet duidelijk. De tekening van 'Sper en Daal' met alles erop en eraan, van de hand van Verrijck, die Wim Harzing destijds opdiepte en die nu in de Oosthuyserzaal op Sparrendaal hangt, heeft 1758 als datum, maar daarmee is nog lang niet gezegd dat men er 4 jaar aan gebouwd heeft.

In de Franse tijd gaat ook voor Sparrendaal, zoals het voortaan genoemd wer, heel wat veranderen. In deze tijd is mevrouw Van Berck overleden en in december 1790 verkopen de erven het buiten aan Abraham Veerman Senserff. HIj verkoopt het op 27 mei 1791 aan David Cornelis van den Bergh.

Op 23 december 1805 verkoopt Van den Bergh de buitenplaats aan Petrus Judocus van Oosthuyse. In het verkoopcontract wordt de buitenplaats omschreven als "de Buitenplaats Spar en Dal, bestaande in Een zedert weynige Jaaren nieuw Getimmerde Heere Huyzinge, met deselfs vleugels, diendende voor koetshuys en stalling voor Paarden, Orangerie, Koetzier en Knegtskamer, was huys, Appelkamer...". Van Oosthuyse werd op 21 mei 1763 geboren Meulebeke in West-Vlaanderen. Hij kocht op 20 september 1806 de resten van het middeleeuwse kasteel Rijsenburg. Hij heeft zich niet gewaagd aan de opbouw van het kasteel en nam genoegen met de titel "Heer van de Ambachtsheerlijkheid Rijsenburg".

Aan het eind van de 18e eeuw was het gedaan met de statige rust. De periode van de Franse overheersing begon. De generaal Marmont met zijn Franse en Bataafse troepen was enige tijd ingekwartierd op de buitenplaats. Op 5 oktober 1806, voor zijn tocht naar Duitsland, kwam de nieuwe koning van Holland, Lodewijk Napoleon, met zijn gevolg naar de buitenplaats. Het huis was op last van de gastheer Van Oosthuyse prachtig aan alle zijden verlicht met "gecouleurde" glazen. Er was voor het bordes een erepoort opgericht, terwijl de lanen van het park versierd waren met ontelbare lampions.

Na het overlijden van zijn zoon Jan in 1814 en het huwelijk van zijn dochter Henrica Piternella Veronica met Jacobus Josephus van Rijckevorsel werd het stiller op de buitenplaats. Van Oosthuyse overlijdt op 17 december 1818 te Den Haag.

Op 26 juni 1848 vindt de verdeling plaats van de nalatenschap van mevrouw Van Oosthuyse-de Jongh, die twee jaar tevoren was overleden. Haar op een na oudste kleinzoon jhr. Thomas C.M. van Rijckevorsel verkreeg de buitenplaats, waar hij en zijn broers en zusters een groot deel van hun jeugd hadden doorgebracht, voor 1/8 uit erfenis en voor 7/8 door aankoop.

Hij verkocht het zes jaar later aan mgr. J. Zwijsen, aartsbisschop van Utrecht. Op het bijliggend grote domein werd het Grootseminarie Rijsenburg gebouwd, dat in 1857 in gebruik werd genomen. Mgr . Zwijsen, die tevens bisschop van 's-Hertogenbosch was en in Haaren woonde, resideerde als aartsbisschop van Utrecht tot 1867 in het huis Sparrendaal.

Op 5 augustus 1884 werd het huurcontract getekend met de heer Maurits van Vollenhoven, "zonder beroep, wonende op den huize Sophiadal, gemeente Haarlem". Lang heeft hij daar niet gewoond, want reeds op 26 mei 1885 overleed hij. Op 14 april 1886 is dit contract vernieuwd met jonkvrouw Maria Louise Jacoba van de Poll, weduwe van de heer Maurits van Vollenhoven.

Na het overlijden van mevrouw Van Vollenhoven in 1928 kwam haar zoon Maurits af en toe enige tijd op Sparrendaal doorbrengen. Hij was oud-gezant der Nederlanden te Madrid en gehuwd met prinses M.C. de Bourbon, een nicht van ex-koning Alphons van Spanje.

De butenplaats werd in 1954 in vervallen staat aangekocht door de gemeente Driebergen, die het liet restaureren onder leiding van ir. J.B. baron van Asbeck. De gemeente is het huis gaan gebruiken voor het sluiten van huwelijken en raadsvergaderingen.

In 2000 draagt de gemeente het huis en de tuin over aan de Vereniging Hendrick de Keyser. Zij hebben het huis gerestaureerd. Op 9 december 2002 werd door Mr. Pieter van Vollenhoven de heropening verricht van de buitenplaats Sparrendaal. Eén van de laatste bewoners van het huis was Maurits van Vollenhoven, een verwant van Mr. Pieter van Vollenhoven. De Vereniging Hendrick de Keyser verhuurt Sparrendaal nu aan de gemeente Driebergen-Rijsenburg.

Bewoners

  • - 1644 Domeinen
  • 1644 - Jacob van Berck x Anna Utenbogaerdt
  • 1754 - Jacob van Berck
  • - 1790 erven Van Berck
  • 1790 - 1791 Abraham Veerman Senserff
  • 1791 - 1805 David Cornelis van den Bergh
  • 1805 - 1818 Petrus Judocus van Oosthuyse
  • - 1846 weduwe Van Oosthuyse-de Jongh
  • 1846 - 1848 erven Van Oosthuyse
  • 1848 - 1854 Thomas C.M. van Rijckevorsel
  • 1854 - J, Zwijsen
  • 1884 - 1885 (huur) Maurits van Vollenhoven x Maria Louisa Jacoba van de Poll
  • 1885 - 1928 (huur) Maria Louisa Jacoba van de Poll
  • 1954 - Gemeente Driebergen-Rijsenburg
  • 2000 - Vereniging Hendrick de Keyser

Huidige doeleinden

  • Gemeentehuis

Opengesteld

  • Het huis is niet toegankelijk
  • Park is vrij toegankelijk

Bronverwijzing

  • Gids voor Nederlandsche Kastelen en Buitenplaatsen, Allert de Lange, Amsterdam, 1966
  • Kranteartikel uit een regionale krant van Zeist
  • Kastelen en Buitenplaatsen op en om de Utrechtse Heuvelrug
  • Harzing, Wim - "De buitenplaats Sparrendaal te Driebergen". KNOB 1964, pag. 107-122

Foto's © Albert Speelman 2023

@