Buitenplaats Bosch en Vaart

Ligging

Haarlem - westelijk van de Wagenweg ter hoogte van de Bos en Vaartstraat

Andere benaming

(Bos en Vaart, Bos en vaart, Bosch en Vaert)

Geschiedenis

In opdracht van Adriaan Pauw vervaardigde kaart van de heerlijkheid Heemstede door Balthasar Floriszoon van Berckenrode uit 1643 zien we o.a. aan de oostzijde van de Wagenweg/Heerenweg de buitenplaats Westerhout, dat als een nieuw huis staat vermeld en het uit 1642 daterende buitenplaats Spruitenbosch. Ter plaatse van het latere Bosch en Vaart is enige bebouwing te zien.

De Amsterdammer Jacob Adriaensz. van der Graeff was in 1649 de eerst bekende eigenaar van de hofstede. Het is onbekend of deze hofstede puur een boerderij was of een boerderij annex zomerverblijf. Hij was getrouwd met Cornelia van Rollant uit Haarlem. In 1656 is zij, als weduwe, eigenares van de hofstede. Wouter van de Graeff, mogelijk een zoon van Jacob Adriansz., was van 1686 tot zijn overlijden in 1703 eigenaar. Hij was tevens eigenaar van de Haarlemse brouwerij De Passer en De Valk aan de Bakenessergracht.

Tussen 1703 en 1707 was de weduwe van Wouter, Maria Swinderwijck, eigenaar. Zij verkoopt de nog naamloze hofstede in 1707 voor 8.515 gulden aan de Amsterdamse koopman Dirk van Lennep (1665 - 1720). De (boeren)hofstede had naast een hoofdgebouw, een paardenstal, koestal, koetshuis, boomgaard en twee weilanden. Verder twee tuinhuizen en een tuin. In 1692 was David getrouwd met Susanna Leeuw en breidde hij later zijn bezit in zuidwaartse richting uit. In 1709 kocht hij de herberg "Het Doorneboompje" en liet deze vervolgens slopen. Het herenhuis liet hij verbouwen tot een statige buitenplaats. Hij overleed in 1720.

Weduwe Susanna Leeuw was van 1720 tot haar overlijden in 1726 eigenares. Daarna vond er een verdeling van de totale boedel met een kapitale waarde van ongeveer 1 miljoen gulden plaats. Docher Anna van Lennep, getrouwd met Pieter Routes erfde de hofstede, voor het eerst Bosch en Vaart genoemd met een verwijzing naar de Haarlemmerhout en de Leidse Vaart. De buitenplaats werd op 30.000 gulden getaxeerd.

Voor 17.000 carolusgulden werd de buitenplaats aan Anna's broer David van Lennep, die de achternaam van zijn moeder toevoegt en zich David Leeuw van Lennep noemt. Met de actiehandel verloor David Leeuw van Lennep een groot deel van zijn vermogen en in 1743 vroeg hij faillissement aan. De buitenplaats werd in 1735 op een veiling in Amsterdam verkocht voor 20.100 gulden aan de Haarlemse doopsgezinde koopman Willem Kops Nicolaasz. De lustplaats liet hij nog verder verfraaien. In 1740, 1746 en 1754 breidde hij zijn bezit nog verder uit met weilanden o.a. van het st. Elizabeth's gasthuis. In 1753 liet hij aan de overzijde van de Herenweg/Wagenweg de herberg Nieuwe Hout ofwel Vriesche Koedrift omvormen tot een overplaats (omstreeks 1754 werd de buitenplaats Zomerlust op de overplaats gebouwd).

Na het overlijden van Willem Kops in 1754 bleef zijn weduwe Sophia Kops tot 1762 eigenares. Hun zoon Nicolaas Willem Kops, gehuwd met Elisabeth Bernaart, erft de buitenplaats in 1762. In 1779 besloten de erfgenamen Jacobus Barnaart, mr. Gerrit Willem van Oosten de Bruin en Pieter Kops Goedschalksz. alle bezittingen te veilen. Voor 23.100 gulden werd Bosch en Vaart verkocht aan Jan Willink, kanunnik van St. Maria te Utrecht. Hij was getrouwd met Hester van Lennep, was ook doopsgezind en directeur van de Maatschappij ter bevordering van de Landbouw. De Franse tuin werd vervangen door een Engelse landschapstuin.

Na het overlijden van Jan Willink iin 1826 en zijn weduwe in 1831 erft Arnoud David van Lennep de buitenplaats. Hij was getrouwd met Johanna Maria Nutges, ambachtsvrouwe van Bennebroek. Hun oudste dochter erft, na het overlijden van de weduwe van Arnoud David in 1858 de buitenplaats. Zij was getrouwd met Jacob Gerrit Willem baron van Utenhoeve. Na haar overlijden in 1879 laat zij zeven kinderen na, van wie Anna Maria van Lennep haar erf-genamen uitkocht en eigenares werd van de buitenplaats.

In 1899, na het overlijden van Anna Maria, werd de buitenplaats geveild bij veilinglokaal Frascati in Amsterdam. Voor 249.984 gulden werd het gekocht door de Haagse projectontwikkelaars Pieter Kuiper en RIjk Key. Deze legden na 1901 het Bosch en Vaartkwartier aan. Hiervoor hadden de projectontwikkelaars Pieter Kuiper en Rijk Key de NV Maatschappij tot Exploitatie van Onroerende Goederen Bosch en Vaart opgericht en bij Kuipers zoon, de architect Petrus Kuiper, ontwerpen voor woonbebouwing in opdracht gegeven. Zij verkochten het huis zonder de omringende grond aan de Zaanse oliefabrikant Adriaan Honig voor 28.000 gulden. In 1905 verhuist Honig met zijn echtgenote en dire kinderen naar Bosch en Vaart. De familie Honig besloot in 1927 "vanwege de belasting" en annexatie van Heemstede-Noord bij Haarlem het huis te verkopen en naar Overveen te verhuizen. In 1930 werd het verkocht aan de heer Houtkoper. Die hier na de verbouwing een garage wilde vestigen. De schoonheidscommissie had hiertegen bezwaar, maar de gemeente wilde wel een sloopvergunning afgeven, waarmee een definitief einde kwam aan het herenhuis. Verkoop van het sloopmateriaal bracht 2.000 gulden op.

Van de oude buitenplaats is dan ook weinig meer over dan de letters 'Bosch en Vaart' op het tuinhek en het vroegere stalgebouw, dat is omgebouwd tot woonhuis.

Bewoners

  • 1649 - 1656 Jacob Ardiaensz. van der Graeff x Cornelia van Rollant
  • 1656 - Cornelia van Rollant
  • 1686 - 1703 Wouter van der Graeff x Maria Swinderwijck
  • 1703 - 1707 Maria Swinderwijck
  • 1707 - Dirk van Lennep x Susanna Leeuw
  • 1720 - 1726 Susanne Leeuw
  • 1726 - 1728 erfgenamen Van Lennep
  • 1728 - 1731 Anna van Lennep x Pieter Routens
  • 1731 - 1735 David Leeuw van Lennep
  • 1735 - 1754 Willem Kops Nicolaasz. x Sophia Kops
  • 1754 - 1762 Sophia Kops
  • 1762 - Nicolaas Willem Kops x Elisabeth Barnaart
  • - 1779 erfgenamen Jacobus Barnaart, Gerrit Willem van Oosten de Bruin en Pieter Kops Goedschalksz.
  • 1779 - 1826 Jan Willink x Hester van Lennep
  • 1826 - 1831 Hester van Lennep
  • 1831 - 1854 Arnoud David van Lennep x Johanna Maria Nutges
  • 1854 - 1858 Johanna Maria Nutges
  • 1858 - 1879 Anna van Lennep x Jacob Gerrit Willem baron van Utenhoeve
  • 1879 - 1899 Anna Maria van Lennep
  • 1899 - 1905 Pieter Kuiper en Rijk Key (NV Maatschappij tot Exploitatie van Onroerende Goederen Bosch en Vaart)
  • 1905 - Adriaan Honig
  • - 1930 familie Honig
  • 1930 - de heer Houtkoper

Huidige doeleinden

  • Verdwenen

Het herenhuis is verdwenen. Alleen het stalgebouw, omgebouwd tot woonhuis, staat er nog.

Bronverwijzing

  • Noord-Hollands Arcadia
  • Librariana - "Eigenaren van Bosch en Vaart + Endenhout/Eindenhout" door Hans Krol
  • M. Bulte e.a. -"Bosch en Vaart; van Heemsteedse buitenplaats naar Haarlems stadskwartier."

Foto's © Albert Speelman 2023

@