Buitenplaats Oosterhout

Ligging

Haarlem - Oosterhoutlaan 19

Andere benaming

(Sparen achter den Hout, Ooster hout, Ooster Hout)

Geschiedenis

De Amsterdamse burgemeester Jan Corneliszoon Geelvinck (1579 - 1651), kocht tussen 1614 en 1630 tuingronden en weilanden aan de westoever van het Spaarne on der jurisdictie van Heemstede. Omstreeks 1630 is de buitenplaats Oosterhout gebouwd. De tuinaanleg was in geometrische of barokstijl. Na het overlijden van Jan Corneliszoon in 1651 erfde zijn zoon Cornelis Geelvinck (1621 - 1689) de hofstede, tevens eigenaar van de heerlijkheden Castricum en Croonenburg en via zijn tweede vrouw Margaretha Bicker van de buitenplaats buitenplaats Akerendam in Beverwijk. Cornelis was o.a. vijfmaal burgemeester van Amsterdam.

Na zijn overlijden in 1689 komt de buitenplaats in bezit van zijn zusters Eva Geelvinck (getrouwd met Hendrick Bicker) en Agatha Geelvinck (getrouwd met Frederick Alewijn). De hofstede "aan het Sparen achter den Hout" wordt in 1707 te huur aangeboden.

Sara Hinloopen, weduwe van Bicker, en enkele telgen uit de familie Alewijn verkopen voor 11.750 gulden de hofstede aan de Amsterdamse doopsgezinde koopman en zijdefabrikant David Mattheus de Neufville (1684 - 1731), eigenaar van het aangrenzende, wat noordelijker gelegen buitenplaats Spaar en Hout. Beide buitens werden verenigd.

Na het overlijden van David Mattheus in 1731 verkoopt zijn weduwe Jacoba van Gelder de verkleinde buitenplaats Oosterhout in 1734 voor 6.100 gulden aan de Amsterdammer Reynaldus van der LInden. Na het overlijden van Reynaldus verkoopt zijn weduwe Maria Commelin de hofstede met bijgebouwen, oprijlaan, tuinmansgereedschap, broeibakken en glazen plus een schuit voor 11.000 gulden aan François Lestevenon (1702 - 1767), schepen en later ook burgemeester van Amsterdam. Hij laat de buitenplaats verfraaien.

Zijn vijf schoonzonen veilen de buitenplaats, na het overlijden van François Lestevenon in 1767, in het Oudezijdsherenlogement te Amsterdam. Jan Clifford (1710 - 1772), bankier en schepen (en later ook twee keer burgemeester en bewindhebber van de Oostindische Compagnie) koopt de buitenplaats voor 29.800 gulden. Hij was een zoon van George CLifford en Maria Bouwens die de zomermaanden op de buitenplaats Hartekamp.vertoefden. Drie maanden na zijn dood is het destijds bekende bankiershuis Clifford failliet gegaan.

Zijn weduwe Anna Wolters veilt de buitenplaats in 1773. Deze wordt gekocht door Jacob Feitama Willemszoon, koopman in katoen en lijnwaad evenals keurmeester van de hop. Hij paste de landschapsstijl toe in zijn tuin met huidige slingervijver in het Haarlemmerhoutpark. Na het overlijden van Jacob in 1797 bleef het huis nog tot 1803 in de familie.

Op 3 juni 1803 verkoopt schoonzoon Marinus Adrianus Perpetuus Smissaert (ritmeester en inspecteur-generaal van de tinmijnen op Banka en Billiton) de buitenplaats voor 30.250 gulden aan Marcus Broen Marcelluszoon te Amsterdam, samen met 2 morgen weiland buiten de omheining tot aan het Spaarne. De buitenplaats bleef lang in eigendom van de familie Broen.

Op 28 augustus 1851 komt het huis aan C.M.baronesse van Hangest d'Yvoy als erfgename van vrouwe Catharina Broen, douarière van de heer Hangest baron d'Yvoy.

In 1860 wordt als bewomer W.J.E. Smissaert uit Amsterdam genoemd. Aanvankelijk als huurder kocht hij de buitenplaats in 1875 en overleed hier op 2 januari 1880. De buitenplaats is dan geen zomerverblijf. De erfgenamen (twee kleinkinderen van Smissaert) verkopen het huis voor 40.000 gulden aan Eliza de Wit, grondeigenaar te Haarlem. Hij heeft hier naar wordt aangenomen nooit gewoond, maar bracht het herhaaldelijk zonder resultaat op de veiling. Na zijn overlijden op 29 september 1885 verkopen de erfgenamen het huis in 1886 voor 25.000 gulden aan Wilhelm Cnoop Koopmans uit Amsterdam. Een dochter, Louisa Catharina, Wies, trouwde in 1891 met de dichter Herman Gorter.

Na het overlijden van Cnoop Koopmans is het huis met omgeving voor 35.000 gulden in 1897 verkocht aan P. Vermeulen, landbouwer en belegger in Loon op Zand, die al een jaar later overleed. De erven Vermeulen verkopen in 1899 het verwaarloosde huis en terrein voor 45.200 gulden aan R.A.M. Grippeling, een Amsterdamse zakenman, met de bedoeling hier een villapark te stichten. In november is door hem de n.v. Haarlemmerhoutpark opgericht. De Haarlemse tuinarchitect Leonard A. Springer maakt een ontwerp. Gedurende 20 jaar bleef Grippeling zelf op de buitenplaats wonen. De koepel werd verplaatst.

In 1923 wordt het perceel, verkleind tot 93 aren 30 centiaren met herenhuis, koetshuis en koepel verkocht aan de Duitse kunsthandelaar Paul Cassirer voor 75.000 gulden. Hij had een kunsthandel in Amsterdam en was getrouwd met de vroeger bekende toneelspeelster Tille Durieuz (schuilnaam van de in Wenen geboren Ottile Godefroy) en liet het verwaarloosde huis moderniseren door de architect Schermers.Na het overlijden van Cassirer in 1926 heeft het huis leeg gestaan en is het incidenteel verhuurd.

In 1935 verscheen de roman "Een Hollandsch drama" van Arthur van Schendel, waarvoor bij de beschrijving van een huis Oosterhout model stond.

In 1939 is het tijdelijk ingericht als hospitaal voor Nederlandse militairen. Het werd na de bezetting in 1940 gevorderd door de Duitsers.Van 1942 tot 1935 werd hier het Christelijk Lyceum, die uit hun eigen schoolgebouw werd verdreven, gevestigd.

Na 1945 gaf het gebouw onderdak aan de Karel van Mander Lyceum en vervolgens aan de School voor Praktische Vorming. In 2012 is de school voor praktijkonderwijs nog gevestigd in het pand onder de naam "Oosterhout".