Buitenplaats Endelhof

Ligging

Maarssen - onder het parkje tussen het nieuwe Gemeentehuis en de Diependaalsedijk

Andere benaming

Endelhoven

Geschiedenis

Johan Huydecoper, de eigenaar van Goudestein, kocht veel grond langs de Vecht op ten noorden van Goudestein en verkavelde deze grond en verkocht het al of niet voorzien van een buitenhuis aan geïnteresseerde Amsterdammers, die zich gedurende de zomer vestigden in de kleine dorpjes langs de Vecht. Op een kaart uit 1629 van Balthasar Floris van Berckeroode is het stuk grond waarop later Endelhoef gebouwd wordt, nog onbebouwd en twee morgen en twee hont groot.

Eerst in het jaar 1646 is er sprake van een gebouw en is Johan Huydecoper de bezitter. Zowel voor dit pand, als voor Cruydenborgh, dat naast Endelhoef lag, geldt dat het moeilijk is te achterhalen wanneer zij zijn gebouwd: ergens tussen 1629 en 1647. Op 13 oktober 1646 koopt David Del Sottoo de hofstede Endelhoef en kreeg van Huydecoper de verplichting om er een nieuw huis te bouwen. De melding dat het om een hofstede ging die gekocht werd, geeft aan dat er in ieder geval een gebouw stond.

Als hij aan zijn verplichtingen voldeed en een nieuw huis bouwde, kreeg Del Sotto van de koopsom, die f. 4650,- bedroeg, f. 3000,- terug. Een jaar later schijnt Huydecoper dit bedrag daadwerkelijk aan Del Sotto te hebben uitbetaald. Op 21 oktober 1659 wordt Endelhoef verkocht aan Christoffel Poock, herbergier in Amsterdam. De eerst volgende vermelding van Endelhoef, op een ongedateerde na, is die van 24 Oktober 1697, waarin de beide dochters van Agneta van Uffelen, Haduina Vlak, gehuwd met Anthonij van der Ghiessen en Suzanna Vlak, weduwe van de Rotterdamse oud-burgemeester Adriaan van Kerselen, Endelhoef voor f. 4400,- aan George Munnick, die op zijn beurt weer gehuwd was met Francina van Uffelen. Deze Agneta van Uffelen, weduwe van Jacob Vlak, is na Christoffel Poock de eigenaresse geweest. Het huis bleef dus wel in de familie, tot Francina, inmiddels weduwe geworden, het op 8 december 1706 liet verkopen aan Jacques de Bary. Al tijdens haar leven, namelijk op 14 juli 1728, verkocht de echtgenote van Jacques de Bary, Elisabeth van Halmaal, Endelhoef voor f. 6500,- aan Jan Frederik Teekman, heer van 't Hoogland. De definitieve overdracht zou echter pas plaatsvinden na het overlijden van Elisabeth van Halmaal. Na haar overlijden mocht Teekman zich op 27 februari 1736 daadwerkelijk eigenaar van Endelhoef noemen en waren Cruydenborgh (dat, zoals we hierboven al hebben beschreven, op 28 september 1735 in handen van Teekman was gekomen) en Endelhoef weer van een en dezelfde eigenaar.

De weduwe van J.F. Teekman, Wilhelmina van Hoornbeeck, die al helemaal niet meer op Endelhoven woont, verkoopt de twee huizen op 2 december 1737 aan Paulus Alexender Sauter voor het bedrag van 7402 gulden en 10 stuivers. De nieuwe eigenaar verandert de naam van het buiten al snel in de naam Endelhoven. Endelhoven werd maar zo'n twee tot drie maanden per jaar bewoond door Sauter, de rest van de tijd woonde hij in Amsterdam, zoals de meeste Amsterdammers deden die een buiten bezaten.

Nadat de twee buitens drie keer van eigenaar waren gewisseld, besloot de nieuwe eigenaar, Hendrik Jan van Naarden, in 1784 de naam Bruynenburgh te laten vervallen en voortaan heetten de beide buitens Endelhoven. In 1809 wordt Bruynenburgh verder gedegradeerd tot koetshuis en paardenstalling.

Op 18 april 1835 wordt Endelhoven voor f8000,- verkocht aan Maria Dommer, die op de naastgelegen buitenplaats Vechtoever woonde. Maria Dommer maakte van Endelhoven eerst een verpleegtehuis voor bejaarden en later een pensionaat en leerschool voor meisjes. Nog tijdens haar leven vermaakte Maria de twee gebouwen aan de Katholieke Kerk van Maarssen. Omdat deze geld nodig had voor een nieuw gebouw, werd Endelhoven verkocht en door de nieuwe eigenaar, een aannemer, gesloopt. Na de sloop wordt het tuinmanshuis, het vroegere Cruydenburgh/Bruynenburgh, weer verkocht aan de familie Groenevelt, maar bleef de naam Endelhoven behouden. De stal uit 1832 was hiermee weer een woonhuis geworden. Na nog een aantal eigenaren gehad te hebben, werd in 1963 de gemeente Maarssen eigenaar, die het gebouw dusdanig verwaarloosde, dat het in 1977 instortte.

In 1977 werd het huis afgebroken, ondanks pogingen van de Historisch Kring van Maarssen om afbraak te voorkomen.

Na de opgravingen bij Cruydenborgh, werd de Werkgroep Archeologie ook nog in de gelegenheid gesteld om opgravinden te doen bij Endelhoef. Al spoedig bleek dat de fundamenten ca. 75 cm onder het maaiveld lagen. Na het machinaal verwijderen van de bovenste grondlagen, konden de fundamenten vrijgemaakt worden en de ruimten daartussen uitgegraven. Het huis bleek te bestaan uit een oorspronkelijk deel met zowel links als rechts een latere aanbouw. De buitenmaten van het eerste huis waren 17,5 x 8,5 m, maar met de beide verlengingen werd de lengte 25,25 m. Het huis bestond uit de kelder (B), de keuken (C) met een waterput en een beerput die in gebruik was tussen 1640 en 1730. Van de ruimten D, E, F en F1 is de funktie niet duidelijk gworden tijdens de restauratie. De ruimte F2 is in gebruik geweest als turfhok. Ruimte A is vermoedelijk rond 1730 aangebouwd. Omdat zich op deze plaats van de nieuwe aanbouw een beerput bevond, raakte deze buiten gebruik en werd een nieuwe beerput achter het huis aangelegd. De vondsten uit deze beerput konden worden gedateerd van ca. 1730 tot ca. 1830, waaruit bleek dat deze put qua periode aansloot op de beerput in ruimte A. Ruimte G tenslotte werd opgebouwd met een steenformaat van 19,5 x 9,5 x 4 cm en diende waarschijnlijk als nieuwe ingang voor het huis.

Bewoners

  • 1646 Johan Huydecoper
  • 1646 Davidt Del Sot(t)o
  • 1659 Christoffel Poock
  • 1659 - 1697 Haduina en Suzanna Vlak
  • 1697 - 1706 George Munnick
  • 1706 - 1728 Jacques de Bary en Elisabeth van Halmaal
  • 1728 - 1737 Jan Frederik Teekman en Wilhelmina van Hoornbeek
  • 1728 - 1736 Elisabeth van Halmaal
  • Endelhoven (inclusief Cruydenborgh)
  • 1737 - 1749 Paulis Alexander Sauter
  • 1749 - 1756 Isaac de Mordechai Franco Mendes
  • 1756 - 1783 Paul Renouard
  • 1783 - 1785 Hendrik Jan van Naarden
  • 1785 - 1808 Cornelis Anthonij Roelands
  • 1808 - 1809 Dionisius Hille
  • 1809 - 1832 Pieter Bronkhorst
  • 1832 - 1835 Jan van Andel
  • 1835 - 1843 Maria Dommer en erven
  • 1843 - 1882 Zusters van O.L. Vrouw uit Amersfoort
  • 1882 - 1883 Jan Hageman

Huidige doeleinden

  • Verdwenen

Bronverwijzing

  • Kranteartikel in de VAR begin jaren 90.

Foto's © Albert Speelman 2023

@