Buitenplaats Rotsoord

Ligging

Utrecht - Rotsoord 13

Andere benaming

Bijnaam in de 18e eeuw: Spookhuis

Geschiedenis

In 1688 kocht Adriaen van Oort samen met zijn zoon François van graankoper Joost van den Ende een buitenhuis, steenoven, loods en theehuis met bjibehorende tuin langs de Vaartsche Rijn ten noorden van de Liesbosch. François liet de steenbakkerij ombouwen tot een ´marmelmakerij´. In 1691 had hij het octrooi verkregen op de productie van ´een soort van gemarmerde steen, soo vast ende bondigh als natuerlijcke marmer´.

Adriaen van Oort laat voor zichzelf het buiten Rotsoord bouwen, dat in 1702 werd voltooid. Hier gaat hij samen met zijn oudste zoon wonen. Voor zijn twee andere zoons, Johannes en Bernard, laat hij naast en schuin achter Rotsoord nog twee huizen bouwen (of verbouwen), die hij Rotswijk en Rotsenburg noemt. Mogelijk is één van deze twee huizen ontstaan uit het huis dat al in 1668 bestaat, als Adriaen het terrein koopt. Van deze twee huizen zijn echter geen afbeeldingen bewaard gebleven. Adriaen is steen- en tegelbakker en na zijn dood in 1676, neemt zijn zoon het bedrijf over.

Rotsoord bestond uit een hoog achthoekige middengedeelte met op de hoeken vier torens. Het middengedeelte werd gedekt door een enorme koepel. Het huis is te vergelijken met Paleis Huis ten Bosch in Den Haag. Het huis was gedecoreerd met guirlandes en medaillons van paarsrode baksteen. Deze bakstenen werden mondsteen genoemd en eigenlijk was het afvalmateriaal van de steenfabriek. Deze stenen hadden een rotsachtig effect, vandaar de naam van het huis. Waarschijnlijk is ook bij de andere twee huizen gebruik gemaakt van deze steen.

In de 18e eeuw werd het huis nog uitgebreid met twee woonvleugels, elk bestaande uit twee verdiepingen. Bij elke woonvleugel stond langs de Vaartsche Rijn nog een ronde toren met een schuin aflopend dak, met daarop nog weer een klein torentje. Ook kende Rotsoord een theekoepel.

Rond het midden van de 18e eeuw moet het huis zijn bloeitijd hebben gehad. Op een afbeelding uit 1752 staat het huis er heel fraai bij, terwijl zo'n dertig jaar het huis er al weer wat minder florissant uit ziet. In de 19e eeuw ziet de tuin er fraai uit. In een beschrijving uit die eeuw lezen we van lanen met in figuren geschoren palmboompjes, fraaie beeldengroepen, fonteinen en 'met zuilengangen en bloemstukken versierde ronddeelen, die ook al uit paarschen rotssteen opgebouwd waren'.

Aan het einde van de 18e eeuw woonde een zonderlinge oude man, die natuurkundige proeven deed, in het huis. Hij beschikte over een electriseermachine, waar hij veel proeven mee deed. Hierdoor zag je vaak angstaanjagende lichtflitsen achter de ramen, waardoor het huis 'een spookhuis' werd genoemd. Een hardnekkige bedelaar wist hij te verjagen, door de deurbel onder stroom te zetten.

In 1830 was de buitenplaats met zijvleugels, tuinaanleg en hek in het bezit van de rentenierster Anna Eva Bos. Vermoedelijk heeft zij het gebouw in 1840 laten afbreken en in sobere vorm laten herbouwen. Het geheel werd in 1843 verkocht aan de koopman Cornelis Dirk de Heus te Utrecht, die het in 1847 weer verkocht aan Lamberta Johanna van Soest (de weduwe C. Borel). Zij verkocht het in 1863 weer aan de koopman Johannes Schillemans (1820-1879), die zowel de buitenplaats Rotsenburg als de beide andere buitens kocht.

In 1956 werd het in 1840 herbouwde gedeelte van de buitenplaats afgebroken enn in 1962 de laatste gedeelte van de nog resterende 18e eeuwse hoekgebouwen. De bitenplaats moest plaats maken voor de Utrechtse Machinale Stoel- en Meubelfabriek (U.M.S.). Alleen een paviljoentje uit de 17e eeuw bleef bewaard, maar verdween uiteindelijk in 1962.

Bewoners

  • 1668 - 1676 Adriaen Fransz. van Oort
  • 1830 - Anna Eva Bos
  • 1843 - 1847 Cornelis Dirk de Heus
  • 1847 - 1863 Lamberta Johanna van Soest
  • 1863 - Johannes Schillemans
  • 1956 - Utrechtse Machinale Stoel- en Meubelfabriek (U.M.S.) Pastoe

Huidige doeleinden

  • Verdwenen

Opengesteld

  • Niet toegankelijk

Bronverwijzing

  • Buitens binnen Utrecht
  • Het Schrale End. Langs de Vaartse Rijn van het Ledig Erf naar Jutfaas.
  • BBA - Bouwhistorische verkenning en waardestelling UMS Pastoe Rotsoord 3-5

Foto's © Albert Speelman 2023

@