Buitenplaats Waterland

Ligging

Velsen-Zuid - Rijksweg 16

Andere benaming

(Waaterland, Water Land, Waterlant)

Geschiedenis

Eerste vermelding van de hofstede Waterland was in 1717. In dat jaar verkocht Maria Piso (1650-1729), weduwe en boedelhoudster van de Amsterdamse regent Cornelis Munter (1652-1708) de hofstede 'genaamt Waterland met desselfs husinge stallinge en schueren' voor 15.860 gulden aan haar dochter Margaretha en schoonzoon Gerrit Corver (1690-1756).

De buitenplaats werd vier jaar later al weer verkocht door Gerrit Corver aan Dirk Trip (1691-1748) voor 15.000 gulden. In de periode dat Dirk Trip eigenaar was van de buitenplaats werd het voor het eerst in enige boeken beschreven. O.a. in het boek 'Zegepralent Kennemerland', dat tussen 1728-1732 verscheen. In deze uitgave werd een kaart opgenomen die gebaseerd is op een in 1724 door Adriaan Speelman vervaardige plattegrond. Adriaan Speelman was ook verantwoordelijk voor de bouwtekeningen en plattegronden van het Huis te Manpad. Vermoedelijk heeft hij in opdracht van Dirk Trip een nieuw tuinontwerp voor Waterland geleverd. In 1740-1745 maakte beeldhouwer Jan van Logteren (1709-1745) twee marmeren beelden, een 'herder' en een 'herderin'. De beelden waren misschien bestemd voor de tuin van de buitenplaats. Voor 1994 zijn de twee beelden verkocht aan een verzamelaar in Zuid-Frankrijk.

Na het overlijden van Dirk Trip in 1748 kwam de buitenplaats in het beheer van zijn echtgenote Agatha Levina Geelvinck (1701-1761). Dit was inclusief 'alle de meubelen ..., gelijk alle de tuyngereedschappen, broeyramen, backen en al wat verder op de voorschreve hofstede 't zij in off buyten het huys aldaar gevonden mogte worden'. Na haar overlijden bleef de buitenplaats in het bezit van de familie. Haar zoon Dirk (1734-1763), kapitein van een compagnie voetknechten, kocht het erfdeel van zijn halfbroers- en zuster af en werd in 1761 de nieuwe eigenaar van het huis, dat inclusief de grond op 28.000 gulden werd getaxeerd. De koop omvatte: 'Een hofstede met desselfs heerehuysinge, tuynmanshuys, stallinge, koetshuys en verder getimmerte, bosch boomgaarde en bepooting en beplantingen (met alle ornamenten en tuyncieraden)...'.

Dirk Trip jr was getrouwd met Jacoba Elisabeth van Strijen (1741-1816). Na aankoop van de buitenplaats werd er op een andere plaats een neiuw herenhuis gebouwd. Na het overlijden van Dirk Trip jr in 1763 werd de bouw verder uitgevoerd door zijn echtgenote. Nadat de nieuwbouw voltooid was hertrouwde zij in 1767 met Carel George graaf van Wassenaer Obdam (1733-1800).

In 1781 werd de buitenplaats verkocht aan jhr. Archibald Hope (1747-1821), koopman, bewindhebber der West Indische Compagnie en staatsman, voor 48.000 gulden. Hij liet de tuin, door de uit Duitsland afkomstige Johan Georg Michaël, 'na den Engelschen of Chineesen smaak' veranderen. De rechte lanen moesten plaats maken voor schijnbaar willekeurig aangeplante boomgroepen en de geschulpte waterkom werd uitgegraven tot een natuurlijk ogende vijver. In 1796 verhuisde het echtpaar Hope van Amsterdam naar Den Haag. Wellicht vormde deze verhuizing de aanleiding tot de verkoop van de buitenplaats.

De buitenplaats werd in 1799, voor 38.500 gulden, eigendom van Jacob Boreel van Hogelanden (1768-1821) en van zijn echtgenote Margaretha Johanna Munter (1772-1846), die een rechtstreekse nazaat was van Cornelis Munter, die aan het begin van de 18e eeuw de buitenplaats in het bezit had.

Leden van de familie Boreel waren toen reeds in het bezit van de naburige buitenplaatsen Beeckesteijn en Meervliet. Na het overlijden van Margaretha Johanna Boreel Munter in 1846, erfde haar zoon jhr. mr Willem Boreel (1800-1883) de buitenplaats. Hij trouwde in 1833 met zijn nichtje jkvr. Margaretha Jacoba Maria Paulina Boreel (1813-1892). Tijdens de periode van Willem Boreel werd de buitenplaats de permanente verblijfplaats van de familie. Na zijn overlijden in 1883 bleef zijn weduwe op de buitenplaats wonen tot haar dood in 1892. Haar zoon Jacob Willem Gustaaf Boreel (1852-1937) erfde Waterland.

Jacob Boreel trouwde in 1878 met Maria Cornelia barones Schimmelpenninck van der Oye (1857-1891). Na het overlijden van zijn vrouw in 1891 hertrouwde hij in 1898 met jkvr. Cornelia Maria van Weede (1855-1927). Na het overlijden van zijn tweede vrouw verhuisde Boreel naar Overveen. Door de tuinarchitect L.A. Springer werden wijzigingen in de tuin uitgevoerd. Onder andere liet hij rhododendrons planten. In 1904 werd het koetshuis gebouwd, met de wapens van Boreel en Van Weede boven de dubbele deuren. De tuinmanswoning bij de moestuin in 1913 en in 1920 het hekhuis in Zaanse stijl. Jacob Willem bezat de buitenplaatsen Meervliet (verkocht in 1926 en daarna gesloopt), Waterland en Beeckesteijn. Pas na de oorlog, in 1949, kwam Waterland op naam van zijn dochter Cornelia Marie Boreel (1874-1957). Zij was in 1902 getrouwd met Frederik Willem baron van Tuyll van Serooskerken.

Na de verhuizing van Jacob W.G. Boreel in 1927 werd de buitenplaats niet meer permanent bewoond. In de dertiger jaren was het enige tijd museum. In de oorlog werd het door de bezetter gebruikt. In 1945 werd het in gebruik genomen door het Centraal Bureau Oorlogsschlachtoffers, als sanatorium voor tbc-patiënten. Rond 1948 werden enkele oude stallen en ook de orangerie gesloopt. In 1949 nam de Stichting Het Vinkennest het huis in gebruik voor de opvoeding van kinderen uit sociaal zwakkere milieu's. Na het overlijden van zijn moeder werd in 1957 Frederik Christiaan Hendrik baron van Tuyll van Serooskerken de nieuwe bezitter van de buitenplaats.

Frederik Christiaan Hendrik was in 1948 getrouwd met Mathilde Elisabeth gravin van Limburg Stirum (1920-). Het echtpaar bewoonde voorlopig het koetshuis tot het moment dat het herenhuis voor eigen bewoning beschikbaar zou komen. Na de restauratie tussen 1964-1966 werd het hoofdhuis weer door de familie bwoond. In 1976 overleed de baron en werd zijn weduwe eigenaar van de buitenplaats. Na het overlijden van haar man gaat zij in het koetshuis wonen. Het herenhuis kreeg tot 1982 een bestemming als hotel-restaurant en stond daarna tot de verkoop in 1984 leeg. Door de verkoop in 1983 van de tuinmanswoning met grond op Waterland aan een particulier, ontstond er voor het eerst een enclave binnen het landgoed.

In 1984 werd Fopke Fopma (1925-1988), Amsterdams koopman en kunstliefhebber, de nieuwe eigenaar van Waterland. Het koetshuis bleef eigendom van barones van Tuyll. Fopma was in 1952 getrouwd met Johanna Agatha Bonjermoor. In 1985 nam hij het initiatief tot de oprichting van de Stichting Vrienden van de Buitenplaats Waterland. Na het overlijden van Fopma in 1988 beheert zijn echtgenote de buitenplaats en zet de activiteiten van de Stichting voort. In 1991 wordt het koetshuis door de barones van Tuyll verkocht aan een particulier.

Op 3 juni 1998 koopt J. de Bie het gehele bezit van J. Fopma-Bonjernoor. Op 22 juni 1998 wordt de buitenplaats als Rijksmonument aangemerkt. De buitenplaats wordt op 1 juli 1998 doorverkocht aan P.J. van den Bos uit Heemstede, echter met uitzondering van het z.g. Hekhuis en ruim 1 hectare grond. Van de Bos koopt de buitenplaats voor zijn dochter Karin.

Bewoners

  • - 1708 Cornelis Munter x Maria Piso
  • 1708 - 1717 Maria Piso
  • 1717 - 1721 Margaretha Munter x Gerrit Corver
  • 1721 - 1748 Dirk Trip x Agatha Levina Geelvinck
  • 1748 - 1761 Agatha Levina Geelvinck
  • 1761 - 1763 Dirk Trip jr x Jacoba Elisabeth van Strijen
  • 1763 - 1767 Jacoba Elisabeth van Strijen
  • 1767 - 1781 Jacoba Elisabeth van Strijen x Carel George graaf van Wassenaer Obdam
  • 1781 - 1799 Archibald Hope x Magdalena Antonia van de Poll
  • 1799 - 1821 Jacob Boreel van Hogelanden x Margaretha Johanna Munter
  • 1821 - 1846 Margaretha Johanna Boreel Munter
  • 1846 - 1883 jhr.mr. Willem Boreel x jvr Margaretha Jacoba Maria Paulina Boreel
  • 1883 - 1892 jkvr Margaretha Jacoba Maria Paulina Boreel
  • 1892 - 1937 jhr. Jacob Willem Gustaaf Boreel x Maria Cornelia barones Schimmelpenninck van der Oye x jkvr. Cornelia Maria van Weede
  • 1949 - Stichting Het Vinkennest
  • 1949 - 1950 Cornelia Marie Boreel x Frederik Willem baron van Tuyll van Serooskerken
  • 1950 - 1957 Cornelia Marie van Tuyll van Serooskerken-jkvr. Boreel
  • 1957 - 1976 Frederik Christiaan Hendrik baron van Tuyll van Serooskerken x Mathilde Elisabeth gravin van Limburg Stirum
  • 1976 - 1984 Mathilde Elisabeth van Tuyll van Serooskerken-gravin van Limburg Stirum
  • 1984 - 1988 Fopke Fopma x Johanna Agatha Bonjermoor
  • 1988 - 1998 Johanna Agatha Bonjermeer
  • 1998 J. de Bie
  • 1998 - P.J. van de Bos

Huidige doeleinden

Opengesteld

  • Toegankelijk voor gasten

Bronverwijzing

  • Noord-Hollands Arcadia
  • KNOB 1989-04 "De buitenplaats Waterland te Velsen" door Annelies Olgers, pag. 22-30

Foto's © Albert Speelman 2023

@